نگاه شریعت محمدی به پیروی از شرایع دیگر

به نام خدا

روز 13 اردیبهشت ، مصادف با اولین سالروز رحلت فقیه مصلح و آزاده ، آیة الله نعمت الله صالحی نجف آبادی بود . کسی که از نظر علمی و عملی ، به « شریعت عقلانی » ملتزم بود و در این مسیر ، جفای برخی دوستان و شاگردان خویش را تحمل کرد . مردی از تبار « عالمان ربانی » و تقوا پیشگان متواضع و بی ریا و « یکتا پرستی مخلص » که هیچ انسان شریف و اشرفی را به حریم الهی راه نمی داد و از شرک خفی ، آنچنان پروا می کرد که از شرک جلیّ !!

همایش « نعمت صالح » از سوی خانواده و برخی دوستان و همشهریان ایشان ، در زادگاهش « نجف آباد » برگزار شد و علاقمندان او از تهران و مشهد و قم و اصفهان و خوزستان ، گردهم امدند تا قدرشناس نعمت کم نظیری باشند که سالی از محرومیتشان از آن می گذشت .

دستگاه امنیتی و دادگاه ویژه ی روحانیت استان اصفهان ، به کمک یکدیگر از سخنرانی دوستان عزیزم آقایان یوسفی اشکوری و محسن کدیور ، ممانعت کردند ، تا خود و سایر حکومتیان را در معرض انتقاد احمد قابل قرار دهند ، که ؛ « شما از طرح خبر رحلت این بزرگمرد ، به اندازه ی چند ثانیه ، در رسانه های خود پروا کردید ، حال به چه حقی از حضور افراد مطلوب در همایشی مردمی جلوگیری می کنید ؟ در حالی که خدمات مرحوم آیة الله صالحی ، از خدمات برخی هنرمندان محترمی که ساعت ها در تلویزیون از آنان تجلیل کردید ( و حق آنان همین بود ) کمتر نبود !! بهتر نبود تا احترام بزرگان خودتان را که اصطلاحا امسال را سال " اتحاد ملی " نام نهاده اند ، نگه می داشتید و اینگونه برخلاف گفته های ایشان عمل نمی کردید ؟!! این تحفه های نطنز ، چه کسانی هستند که اینگونه تصمیم های خلاف را می گیرند ؟!! » .

با این انتقاد ، خلاصه ای از مقاله ی خود را به روح آرام و ملکوتی عزیز سفرکرده ، فقیه مظلوم ، آیة الله نعمت الله صالحی  نجف آبادی ، تقدیم کردم . متن آن مقاله را در معرض نظر مخاطبان عزیز قرار می دهم ؛       

*****************

ای نام تو بهــــترین سرآغاز // رحمان یگانه ی سبب ساز

وی خالق بی بدیل هستی // کــــو را نـــــبود قرین و انباز

...

لطفی کن و جلوه ای زنورت // بر جمع اسیر خود بیــانداز

نگاه شریعت محمدی به پیروی از شرایع دیگر

در دهه ی اخیر حضورم در برخی نشست های دانشجویی و حوزوی و یا مراکز علمی و تحقیقاتی و مجامع خصوصی و عمومی ، یکی از موضوعات مهم و پرسش بر انگیز ، موضوع « نگاه شریعت محمدی  به شرایع دیگر و پیروان کنونی آن ها » بود . پرسش هایی از قبیل ؛ « آیا تمامی شرایع پیشین و نسخه هایی که فعلا از کتب آسمانی آن ها در دسترس پیروان شان است ، مثل ؛ تورات ، اوستا و انجیل ، منسوخ شده اند ؟ آیا عمل به دستورات موجود در آن ها ، سبب گمراهی و دوری از رحمت خدا می شود ؟ آیا پیروان این شرایع ، مورد عذاب الهی قرار می گیرند ؟ و ... » بخش قابل توجهی از سئوالات را به خود اختصاص می داد .

برخی از دوستان نزدیک نیز به صورت کتبی و شفاهی ، همین پرسش ها را مطرح می کردند .  در تمامی این موارد ، پاسخ های مختصری ارائه می شد و گاه به ارجاع به پاسخ های کتبی پیشین اکتفا می کردم . اکنون که برخی دوستان این پرسش ها را تکرار کرده اند ، فرصت را مناسب می بینم تا پاسخی کامل تر به این موضوع داده شود . این پاسخ را با بیان چند نکته ، به مخاطبان گرامی تقدیم می کنم ؛   

                                                  

1- نظریه ی فعلی رایج بین علمای اسلام ، ناظر بر « نسخ کتب آسمانی پیش از قرآن » است . این نظریه در مورد « متون حقیقی نازل شده بر پیامبران خدا ، مثل ؛ نوح ، ابراهیم ، زرتشت ، موسی ، داود و عیسی » ( که درود خدا بر آنان باد ) یعنی « تورات ، زبور ، صحف ، اوستا و انجیل » اظهار می شود و علیرغم پذیرش حقیقت وجود آن ها به عنوان کتب آسمانی ، معتقد است که با آمدن قرآن ، تمامی کتب یادشده ، نسخ شده اند و آنچه در قرآن آمده است ( که برخی از مطالب کتب پیشین را نیز در بر دارد ) تنها نسخه ی الهی معتبر برای کسانی است که به خدا و روز جزا ایمان دارند و پیروی از متون دیگر ، معتبر و مقبول خداوند نیست .

2- کتاب های آسمانی یادشده در متن سئوال ، طبق نظر رایج بین علمای اسلام در قرن های اخیر ، مورد تحریف شدید واقع شده و اساسا متنی غیر آسمانی و صرفا بشری ( که توسط عالمان یهودی ، زرتشتی و مسیحی نگاشته شده ) شمرده می شوند .

اگر در مورد « متن اصلی کتب آسمانی یادشده » کسانی قائل به نسخ باشند ، طبیعتا باید انتظار داشت که در مورد « متون موجود از کتب آسمانی غیر قران » دیدگاهی سراسر منفی داشته باشند .

بنابر این نظریه ، متون موجود از تورات ، اوستا و انجیل ، با دو صفت « محرّف و منسوخ = تحریف شده و ازبین رفته » شناخته می شوند .

3- به گمان من ، متون حقیقی کتب آسمانی پیشین ، اگر در دسترس باشد ، برای پیروان فعلی آن شرایع نسخ نشده است . بنابر این ، اگر پیروان امروزین شرایع پیشین ، به حقانیت ادعای پیامبر خدا محمد بن عبدالله (ص) پی نبرده باشند و در مقام « جحد و انکار حقایق » نباشند و در برابر حقایقی که احتمالا به آنان عرضه می شود « تسلیم » باشند ، وظیفه ای جز « عمل به دستورات الهی موجود در کتب آسمانی و شریعت خودشان » ندارند .

آخرین آیات نازل شده بر پیامبر خدا محمد مصطفی (ص) در « سوره ی مائدة » با صراحتی کم نظیر می گوید : « چگونه از تو حکم می خواهند درحالی که تورات پیش آنان است و حکم خدا در آن ... ما تورات را فرستادیم و درآن هدایت و نور است ... و هرکس به آنچه خدا ( در تورات ) نازل کرده حکم نکند ، کافر است ... و هرکس به آنچه خدا ( در تورات ) نازل کرده حکم نکند ، ستمگر است ... و باید اهل انجیل ، به آنچه خداوند در آن نازل کرده است عمل کنند ، و اگر چنین نکنند ، فاسق اند . و ما قرآن را به سوی تو فرستادیم مبتنی بر حق و تأیید کننده ی کتاب های پیش از آن و دربردارنده ی مطالب آن ها ، پس حکم کن بین ایشان به آنچه خدا حکم کرده است ... » ( آیات 43 تا 48 / و كيف يحكّمونك و عندهم التّوراة فيها حكم الله ثم يتولّون من بعد ذلك و ما أولئك بالمؤمنين /43 / إنّا أنزلنا التّوراة فيها هدى و نور يحكم بها النّبيّون الّذين أسلموا للّذين هادوا و الرّبّانيّون و الأحبار بما استحفظوا من كتاب الله و كانوا عليه شهداء فلا تخشوا النّاس و اخشون و لا تشتروا بآياتي ثمنا قليلا و من لم يحكم بما أنزل الله فأولئك هم الكافرون /44/ و كتبنا عليهم فيها أن النّفس بالنّفس و العين بالعين و الأنف بالأنف و الأذن بالأذن و السّنّ بالسّنّ و الجروح قصاص فمن تصدق به فهو كفّارة له و من لم يحكم بما أنزل الله فأولئك هم الظّالمون /45/ و قفينا على آثارهم بعيسى ابن مريم مصدقا لما بين يديه من التّوراة و آتيناه الإنجيل فيه هدى و نور و مصدّقا لما بين يديه من التّوراة و هدى و موعظة للمتّقين /46/ و ليحكم أهل الإنجيل بما أنزل الله فيه و من لم يحكم بما أنزل الله فأولئك هم الفاسقون /47/ و أنزلنا إليك الكتاب بالحق مصدّقا لما بين يديه من الكتاب و مهيمنا عليه فاحكم بينهم بما أنزل الله و لا تتّبع أهواءهم عمّا جاءك من الحقّ لكلّ جعلنا منكم شرعة و منهاجا و لو شاء الله لجعلكم أمّة واحدة و لكن ليبلوكم في ما آتاكم فاستبقوا الخيرات إلى الله مرجعكم جميعا فينبّئكم بما كنتم فيه تختلفون /48/ ) .

4- از عبارت « عندهم التوراة فیها حکم الله = تورات نزد آنان است و در آن حکم خدا است » معلوم می شود که « تورات موجود در دسترس یهودیان زمان پیامبر اسلام (ص) هرچه بوده ، دربردارنده ی حکم خدا و از نظر قرآن ، برای یهودیان معتبر شمرده شده است » . یعنی « وظیفه ی الهی یهودیان آن زمان ، عمل کردن به تورات موجود بوده و انجام وظیفه ی الهی مکتوب در آن ، موجب رستگاری و هدایت و نور بوده است ( فیها هدی و نور ) و سرپیچی از آن ، موجب عذاب الهی و تحقق کفر و ظلم بوده است ( فاولئک هم الکافرون ... فاولئک هم الظالمون ) » .

بنابر این ، قرآن کریم بر « معتبر بودن تورات موجود در عصر حضور پیامبر اسلام » ( علیرغم تحقق برخی تحریفات ) تأکید می کند و « عمل به آن را برای یهودیان ، موجب رضای خدا و سرپیچی از آن را موجب کفر و ظلم و عذاب الهی می داند » .

فراموش نکنیم که نظریه ی رایج بین علمای اسلام در مورد « تورات موجود در عصر حضور پیامبر اسلام (ص) » همان است که امروزه می گویند و آن را « تحریف شده و منسوخ » و در نتیجه « بی اعتبار » می شمارند . یعنی « عمل به آن را انحراف از حق و موجب گمراهی می دانند » !!

این « دوگانگی » بین بیان قرآن و برداشت رایج مفسران قرآن و عالمان شریعت محمدی (ص) ، تعجب آور است . گرچه برخی از عالمان و مفسران قرآن ، با توجیهات خلاف ظاهر و غیر علمی ، سعی کرده اند که این « تضاد بین نظریه ی قرآن با نظریه ی رایج » را توجیه کنند .

5- عبارت « و لیحکم اهل الإنجیل بما انزل الله فیه ، و من لم يحكم بما أنزل الله فأولئك هم الفاسقون = باید اهل انجیل به آنچه خداوند در آن نازل کرده است حکم کنند ، و اگر چنین نکنند ، فاسق اند » نیز متوجه به مسیحیان و « انجیل موجود در زمان حضور پیامبر اسلام » است .

از یاد نبریم که نظریه ی رایج بین عالمان اسلامی ، تفاوتی بین انجیل موجود در آن زمان با این زمان نمی گذارد و تمامی آن ها را « تحریف شده و منسوخ » می داند .

چگونه است که « قرآن ، مسیحیان را موظف به پیروی از انجیل آن زمان می کند و عدم پیروی از آن را برای مسیحیان ، موجب فسق می داند » و علمای اسلام ، مدعی « تحریف کلی و نسخ مطلق همان انجیل » می شوند ؟!!

6- از یاد نبریم که ؛ آیات سوره ی مائدة در سه ماهه ی پایانی زندگی پیامبر (ص) نازل شده اند و جزو آخرین آیات نازل شده بر پیامبر خدا شمرده می شوند . بنابراین هیچ حکمی از آن نسخ نشده است ، بلکه اگر احکامی بر خلاف آیات سوره ی مائدة در قرآن باشند ، منسوخ شمرده می شوند .  

بنابراین ، وقتی در ماه های پایانی زندگی پیامبر (ص) دستور داده می شود که ؛ « اهل تورات به تورات عمل کنند و اهل انجیل باید به انجیل عمل کنند » آشکار می گردد که از نگاه قرآن و شریعت محمدی (ص) مسئولیت الهی یهودیان و مسیحیان ( و پیروان سایر شرایع ) رفتار بر اساس شریعت خودشان است ، و البته برای آنانی که به این مسئولیت الهی ملتزم می مانند ، اجر و پاداش الهی نیز خواهد بود .

     

7- گرچه برخی آیات قرآن ، وجود برخی « تحریف های معنوی و لفظی » در متون مقدس پیشینیان را پذیرفته است ، ولی هرگز از « تحریف مطلق » آن ها سخنی به میان نیاورده است . ( البقرة : 79 ؛ فَوَيْلٌ لِلَّذينَ يَكْتُبُونَ الْكِتابَ بِأَيْديهِمْ ثُمَّ يَقُولُونَ هذا مِنْ عِنْدِ اللَّهِ لِيَشْتَرُوا بِهِ ثَمَناً قَليلاً فَوَيْلٌ لَهُمْ مِمَّا كَتَبَتْ أَيْديهِمْ وَ وَيْلٌ لَهُمْ مِمَّا يَكْسِبُونَ // البقرة : 75 ؛ أَ فَتَطْمَعُونَ أَنْ يُؤْمِنُوا لَكُمْ وَ قَدْ كانَ فَريقٌ مِنْهُمْ يَسْمَعُونَ كَلامَ اللَّهِ ثُمَّ يُحَرِّفُونَهُ مِنْ بَعْدِ ما عَقَلُوهُ وَ هُمْ يَعْلَمُونَ // النساء : 46 ؛ مِنَ الَّذينَ هادُوا يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ عَنْ مَواضِعِهِ ... // المائدة : 13 ؛ فَبِما نَقْضِهِمْ ميثاقَهُمْ لَعَنَّاهُمْ وَ جَعَلْنا قُلُوبَهُمْ قاسِيَةً يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ عَنْ مَواضِعِهِ ...  // المائدة : 41 ؛ ... يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ مِنْ بَعْدِ مَواضِعِهِ ... ) .

می توان گفت که ؛ « آیات یادشده ی سوره ی مائدة ، به بقای احکام الهی در متون موجود از کتب مقدس ، گواهی می دهند » ( فیها حکم الله / ما انزل الله فیه / فیها هدی و نور ) .

8- قرآن کریم ، مکررا و با تأکید بسیار به « تأیید و تصدیق متون مقدس پیش از خود = مصدّقا لما بین یدیه من الکتاب » اقرار کرده است و هیچ اثری از « ادعای نسخ کلی کتب مقدس پیشین » در آن دیده نمی شود . ( يونس : 37 ؛ وَ ما كانَ هذَا الْقُرْآنُ أَنْ يُفْتَرى‏ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ لكِنْ تَصْديقَ الَّذي بَيْنَ يَدَيْهِ وَ تَفْصيلَ الْكِتابِ لا رَيْبَ فيهِ مِنْ رَبِّ الْعالَمينَ // يوسف : 111 ؛ ...‏ وَ لكِنْ تَصْديقَ الَّذي بَيْنَ يَدَيْهِ ... // الأنعام : 92 ؛ وَ هذا كِتابٌ أَنْزَلْناهُ مُبارَكٌ مُصَدِّقُ الَّذي بَيْنَ يَدَيْهِ ... // البقرة : 89 ؛ وَ لَمَّا جاءَهُمْ كِتابٌ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُصَدِّقٌ لِما مَعَهُمْ // البقرة : 101 ؛ وَ لَمَّا جاءَهُمْ رَسُولٌ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُصَدِّقٌ لِما مَعَهُمْ نَبَذَ فَريقٌ مِنَ الَّذينَ أُوتُوا الْكِتابَ كِتابَ اللَّهِ وَراءَ ظُهُورِهِمْ كَأَنَّهُمْ لا يَعْلَمُونَ // آل‏عمران : 81 ؛ ... ثُمَّ جاءَكُمْ رَسُولٌ مُصَدِّقٌ لِما مَعَكُمْ ... // الأحقاف : 12 ؛ ... وَ هذا كِتابٌ مُصَدِّقٌ ... // البقرة : 41 ؛ وَ آمِنُوا بِما أَنْزَلْتُ مُصَدِّقاً لِما مَعَكُمْ ... // البقرة : 91 ؛ ... وَ هُوَ الْحَقُّ مُصَدِّقاً لِما مَعَهُمْ ... // البقرة : 97 ؛ قُلْ مَنْ كانَ عَدُوًّا لِجِبْريلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلى‏ قَلْبِكَ بِإِذْنِ اللَّهِ مُصَدِّقاً لِما بَيْنَ يَدَيْهِ وَ هُدىً وَ بُشْرى‏ لِلْمُؤْمِنينَ // آل‏عمران : 3 ؛ نَزَّلَ عَلَيْكَ الْكِتابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقاً لِما بَيْنَ يَدَيْهِ ... // النساء : 47 ؛ يا أَيُّهَا الَّذينَ أُوتُوا الْكِتابَ آمِنُوا بِما نَزَّلْنا مُصَدِّقاً لِما مَعَكُمْ ... // المائدة : 48 ؛ وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الْكِتابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقاً لِما بَيْنَ يَدَيْهِ مِنَ الْكِتابِ وَ مُهَيْمِناً عَلَيْهِ ... // فاطر : 31 ؛ وَ الَّذي أَوْحَيْنا إِلَيْكَ مِنَ الْكِتابِ هُوَ الْحَقُّ مُصَدِّقاً لِما بَيْنَ يَدَيْهِ ... ) .

تنها موردی که در قرآن کریم دیده می شود ، نسخ بعضی آیات « دربردارنده ی برخی احکام شرعی » است ( که ممکن است شامل حال آیات الأحکام قرآن نیز باشد ) و هیچ اثری از « نسخ کلی مطالب اعتقادی ، اخلاقی و احکام شرایع دیگر » در آن دیده نمی شود . ( البقرة :  106 ؛ ما نَنْسَخْ مِنْ آيَةٍ أَوْ نُنْسِها نَأْتِ بِخَيْرٍ مِنْها أَوْ مِثْلِها أَ لَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ عَلى‏ كُلِّ شَيْ‏ءٍ قَديرٌ // النحل :  101 ؛ وَ إِذا بَدَّلْنا آيَةً مَكانَ آيَةٍ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ بِما يُنَزِّلُ قالُوا إِنَّما أَنْتَ مُفْتَرٍ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لا يَعْلَمُونَ ) .

9- غفلت برخی عالمان مسلمان تا آنجا است که بدون بررسی دقیق مسائل و تنها متکی بر احساسات و عواطف خویش ، اقدام به نفی مطالب موجود در سایر شرایع می کنند . گویا هیچ مسئولیت علمی برای ردّ اظهارات مخالفان ، متوجه آنان نیست !!

برای نمونه به یکی از رایج ترین نقدهای مسلمانان و عالمان اسلامی ( در بیانات شفاهی و کتبی ) نسبت به « اخلاق مسیحی و متن انجیل » نگاه کنید ؛

در متن « انجیل متی ، سوره ی 5 ، آیات 38 و 39 » آمده است ؛ « گفته شده که : اگر کسی چشم دیگری را کور کند ، باید چشم او را کور کرد و اگر کسی دندان کسی را بشکند ، باید دندانش را شکست . اما من می گویم که : اگر کسی به گونه ی راست تو سیلی زند ، گونه ی دیگرت را نیز پیش ببر تا به آن سیلی بزند » ( کتاب مقدس ، ترجمه و چاپ و نشر واتیکان / 898 ).

همین مطلب در « انجیل لوقا ، سوره ی 6 ، آیه ی 29 » آمده است ( کتاب مقدس /970 ) .

بسیاری از مسلمانان و علمای اسلامی ، این رویکرد را انحرافی و « تحریف شده » ارزیابی کرده و می کنند و تنها دلیل آنان نیز ، تکیه بر روحیات و احساسات فردی خویش است . هرچند سعی کرده اند که آن را با برخی راهکارهای اخلاقی مورد سفارش شریعت محمدی (ص) در تعارض جلوه دهند .

برای نمونه به کتاب « الأمثل في تفسير كتاب الله المنزل 2 / 32 و 33 » اثر آیة الله ناصر مكارم شيرازي ، اشاره می کنم که در آن می خوانیم ؛ « این آیه ی قرآن حکمی عمومی و کلی را تشریع می کند و می گوید : " هرکس به حقوق شما تجاوز کرد ، پس به همان اندازه ای که مورد تجاوز قرار گرفته اید بر علیه او اقدام کنید ، و از خدا پروا کنید و بدانید که خداوند با پروا پیشگان است " . پس اسلام ، برخلاف مسیحیت کنونی که می گوید : " اگر کسی به گونه ی راست تو سیلی زد ، گونه ی چپ خود را به سوی او برگردان تا سیلی بزند " – انجیل متی ، باب 5 ، شماره ی 39 – مانند مسیحیت به چنین حکم انحرافی ای که سبب جرأت پیدا کردن متجاوز و ادامه ی ستم می گردد ، دستور نمی دهد . حتی مسیحیان در این زمان ، هرگز به این دستور عمل نمی کنند و کمترین دشمنی و تجاوز را با شدیدترین واکنش ، پاسخ می دهند ، که این رویکر نیز مخالف اسلام است . پس اسلام می گوید : واجب است جلوگیری از ظلم ظالم و متجاوز ، و به فرد مورد ستم ، حق می دهد که مقابله به مثل کند ، تسلیم شدن در منطق اسلام به معنی مرگ است و  ممانعت از ظلم و مقاومت در برابر تجاوز ، زندگی است » ( ثم تشرع الآية حكما عاما يشمل ما نحن فيه و تقول : فمن اعتدى عليكم فاعتدوا عليه بمثل ما اعتدى عليكم و اتقوا الله و اعلموا أن الله مع المتقين . فالإسلام – و خلافا للمسيحية الحالية التي تقول : " اذا لطم شخص علی خدک الأیمن فأدر له الأيسر " - إنجيل متى - الباب 5 - الرقم 39  - لا يقول بمثل هذا الحكم المنحرف الذي يبعث على جرأة المعتدي و تطاول الظالم ، و حتى المسسيحيون في هذا الزمان لا يلتزمون مطلقا بهذا الحكم أيضا ، و يردون على كل عدوان مهما كان قليلا بعدوان أشد ، و هذا أيضا مخالف لدستور الإسلام في الرد ، فالإسلام يقول : يجب التصدي للظالم و المعتدي ، و يعطي الحق للمظلوم و المعتدى عليه المقابلة بالمثل ، فالاستسلام في منطق الإسلام يعني الموت ، و المقاومة و التصدي هي الحياة ) .

ایشان در جلد اول همین کتاب ، آشکارا از « تحریفی بودن شریعت های یهودیان و مسیحیان » سخن رانده است . دلیل ایشان برای « تحریف شدگی مسیحیت » بسیار تعجب برانگیز است . ایشان می گوید : « شریعت تحریف شده ی مسیحیان مبتنی بر عفو است = و لا الديانة المسيحية المحرفة التي ركزت على العفو » . گویی شریعت محمدی (ص) در رویکرد کلی اخلاقی ، عفو را بر انتقام ترجیح نداده است !!

بنا بر این از نظر ایشان و همفکران ایشان « تمامی دیانت یهودیان و مسیحیان ، تحریف شده است » !! (1/504 ؛ مسألة صيانة دم الأبرياء عالجها الإسلام بشكل دقيق بعيد عن كل إفراط أو تفريط ، لا كما عالجتها الديانة اليهودية المحرفة التي اعتمدت القصاص ، ولا الديانة المسيحية المحرفة التي ركزت على العفو . . . لأن في الأولى خشونة و انتقاما ، و في الثانية تشجيعا على الإجرام ) .

اکنون نگاهی به برخی متون اسلامی و رویکردهای برخی عالمان و محدثان مسلمان ( در پنج قرن اولیه ی اسلام ) می اندازیم تا معلوم گردد که « رویکرد اخلاقی مسیحیت » ( که می گوید : گونه ی راستت را نیز در اختیارش بگذار تا سیلی بزند ) نه تنها « انحرافی و تحریف شده نیست » که کاملا الهی و تأیید شده نیز هست . شاید با این گزارش ، زمینه ی « داوری علمی » را فراهم کنیم ؛

الف ) مرحوم شیخ کلینی ، در کتاب « کافی 8/131 تا 138 » روایتی بلند از « مواعظ خداوند به مسیح (ع) » را از قول « ائمه ی هدی (ع) » نقل کرده است . مختصری از این متن بلند را از نظر می گذرانیم ؛ « علي بن إبراهيم ، عن أبيه ، عن علي بن أسباط عنهم ( عليهم السلام ) قال : فيما وعظ الله عز وجل به عيسى ( عليه السلام ) : يا عيسى أنا ربك و رب آبائك ... يا عيسى افرح بالحسنة فإنها لي رضى وابك على السيئة فإنها شين و ما لا تحب أن يصنع بك فلا تصنعه بغيرك وإن لطم خدك الأيمن فأعطه الأيسر ... = در میان مطالبی که خداوند ، عیسی را موعظه کرد ، آمده است ؛ ای عیسی ، من پروردگار تو و اجداد تو ام ... ای عیسی ، شاد باش در نیکی ها که من به آن راضی ام ، و گریان باش در بدی ها که موجب سرافکندگی است ، و آنچه را دوست نداری با تو رفتار شود ، با دیگری رفتار مکن و اگر کسی به گونه ی راست تو سیلی زد ، گونه ی چپ خود را در اختیار او بگذار ... » .

ب ) همین روایت را مرحوم شیخ صدوق در کتاب « الأمالي /  606 تا 611 » با سند کامل نقل کرده است ( حدثنا الشيخ الجليل أبو جعفر محمد بن علي بن الحسين بن موسى ابن بابويه القمي - رضي الله عنه - قال : حدثنا محمد بن موسى بن المتوكل - رحمه الله - قال : حدثنا عبد الله بن جعفر الحميري ، عن محمد بن الحسين بن أبي الخطاب عن علي ابن أسباط ، عن علي بن أبي حمزة ، عن أبي بصير ، عن أبي عبد الله الصادق جعفر بن محمد - عليه السلام - قال : كان فيما وعظ الله تبارك و تعالى به عيسى بن مريم - عليه السلام - أن قال له : يا عيسى ، أنا ربك و رب آبائك ... يا عيسى ، افرح بالحسنة فإنها لي رضى ، و ابك على السيئة فإنها لي سخط ، و ما لا تحب أن يصنع بك فلا تصنعه بغيرك ، و إن لطم خدك الأيمن فاعط الأيسر ، و تقرب إلي بالمودة جهدك ، وأعرض عن الجاهلين ) .

این روایت در اصطلاح روایی ؛ « موثقة » است و نقل آن از امام صادق (ع) از نظر علمی ، معتبر شمرده می شود .

پ ) شیخ صدوق در « الأمالي / 448 » روایتی دیگر با سند متفاوت ولی معتبر را نقل کرده است که ؛ « عیسی (ع) به برخی از همراهانش گفت : چیزی را که دوست نداری با تو رفتار شود ، با هیچکس رفتار مکن ، و اگر کسی به گونه ی راست تو سیلی زد ، گونه ی چپ خود را به او بده = حدثنا جعفر بن محمد بن مسرور ( رضي الله عنه ) ، قال : حدثنا محمد بن عبد الله بن جعفر الحميري ، عن أبيه ، عن محمد بن الحسين بن أبي الخطاب ، عن علي بن أسباط ، عن عمه يعقوب بن سالم ، عن الصادق جعفر بن محمد ( عليهما السلام ) ، قال : قال عيسى بن مريم ( عليه السلام ) لبعض أصحابه : ما لا تحب أن يفعل بك فلا تفعله بأحد ، و إن لطم أحد خدك الأيمن فأعط الأيسر » .

ت ) ابن شعبه ی حرّانی در کتاب « تحف العقول / 499 » همین مضمون را نقل کرده است . ( يا عيسى افرح بالحسنة ، فإنها لي رضى وابك على السيئة فإنها شين . وما لا تحب أن يصنع بك فلا تصنعه بغيرك . وإن لطم أحد خدك الأيمن فاعطه الأيسر . وتقرب إلي بالمودة جهدك ، واعرض عن الجاهلين ) .

ث ) فتّال نیشابوری در کتاب « روضة الواعظین /470 » و دیلمی در « أعلام الدين في صفات المؤمنين / 232 » و طبرسی در « مشکاة الأنوار / 303 » و علامه ی مجلسی در « بحار الأنوار    14 - ص 287 و 295 – 296 » متن روایات یادشده از مسیح (ع) را در تأیید متن « انجیل های متی و لوقا » نقل کرده اند .

عدم مراجعه ی عالمان مسلمان به متون متعدد روائی پیش گفته و ندیدن و بی اطلاع بودن از این روایات ، نشانگر آن است که ؛ « مراجعه ی به متون اولیه ی شریعت ، چندان مورد توجه نیست » !!

اکتفا به برداشت های ناقص ، اگر برای محصلان عیب شمرده نشود ، مطمئنا برای عالمان صاحب کرسی تدریس دروس عالیه ی علوم دینی و آنانی که کتاب های متعدد در باره ی اسلام و قرآن و به عنوان صاحب نظر در علوم اسلامی نوشته و می نویسند ، عیب بسیار بزرگی است . متأسفانه این رویکرد « بلایی عمومی » است و تا کنون ، تنها با مُسَکّن ؛ « بلایی که عمومی باشد ، پذیرفتنی می شود = البلیّة إذا عمّت طابت » خود را تسکین داده و می دهند !!

  

10- وجود برخی تحریفات در کتب مقدس ، نباید منجر به اتهام پراکنی و زیر سئوال بردن و انکار تعالیم انبیاء الهی شود . اقرار امام صادق (ع) و عالمان و محدثان به « الهی بودن پیام مسیح (ع) در مورد قرار دادن طرف دیگر صورت در اختیار کسی که سیلی به گونه ی آدمی می نوازد » نشانگر « صحت رویکرد مبتنی بر عفو و گذشت و نفی خشونت » است ، خواه مدعیان پیروی از حضرت مسیح (ع) به این نکته ملتزم باشند یا از آن تخلف کنند .

مگر برخی مسلمانان ، از فرامین الهی و تعالیم نبوی (ص) تخلف نکرده و نمی کنند . آیا تخلف آنان از این دستور ها ، به معنی « عدم صحت فرامین الهی و تعالیم پیامبر خدا است ؟!! » .

این چه استدلالی است که « عدم پایبندی مسیحیان در این زمان ( و در گذشته ) را دلیل بر عدم صحت رویکرد اخلاقی توصیه شده از سوی خدا و پیامبرش عیسی (ع) می گیرد ؟!! » .

11- اگر « مبتنی بودن بر عفو » دلیل بر « تحریف شدن شریعت الهی » باشد ، باید « مبتنی بودن شریعت محمدی (ص) بر رحمت » را دلیل بر « تحریفی بودن اساس این شریعت الهی » گرفت ، چرا  که « عفو » نیز « رویکردی رحمانی » است !!

هیچ تحریفی شدیدتر و مخرّب تر از « انکار رویکرد رحمانی شرایع الهی » نیست . اگر « تمرکز بر عفو » در مسیحیت را بخواهیم « دلیل » بر « حکمی » قرار دهیم ، هیچ حکمی جز « اثبات حقانیت » با آن اثبات نمی شود .

در گزارشی عادلانه و عالمانه ، نمی توان « دلیل مثبت را به دلیل منفی » تبدیل کرد . این شیوه ای که در استدلال « الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل » برای اثبات « محرف » بودن مسیحیت آمده است ، در مثل به آن می ماند که بگوییم : « عیب بزرگ آن این است که عیبی ندارد !!! » .

12- هیچ راه چاره ای برای رسیدن به حقیقت ، جز اقرار به حقایق موجود در کتب آسمانی ؛ تورات ، اوستا و انجیل ، برای مدافعان حقیقت باقی نمی ماند . باید به رویکرد قرآنی « مصدّقا لما بین یدیه من الکتاب و مهیمنا علیه = تأیید کننده ی کتاب های آسمانی پیش از قرآن و دربردارنده ی مطالب آن ها » تمکین کرده و آن را مؤمنانه بپذیریم و سعی و تلاش خود را در جهت « کشف حقایق مشترک بین شرایع » و « پیدا کردن کلمه ی سواء » با پیروان سایر شرایع بکار گیریم و در پی ایجاد وحدتی پایدار و عملی و احترام نظری و عملی به یکدیگر باشیم . از ادعاهای غیر واقعی و غیر علمی بر علیه یکدیگر ، دست برداریم و « رستگاری بشر » را با تنگ نظری های مبتنی بر احساسات غیر طبیعی و خود خواهانه به « انحصار خویش » در نیاوریم ( قل یا اهل الکتاب ؛ تعالوا الی کلمة سواء بیننا و بینکم  الاّ نعبد الاّ الله و لانشرک به شیئا ، و لایتّخذ بعضنا بعضا اربابا من دون الله ، فإن تولوا فقولوا اشهدوا بأنا مسلمون / آل عمران 64 ) .

اگر در متن موجود در دست « اهل کتاب » چیزی جز تحریف نیست ، چرا خدای سبحان به « کلمه ی سواء » فرا می خواند ؟! آیا دعوت الهی از نوع « تکلیف بما لایطاق = مسئولیت دادن به چیزی که از توان آدمی خارج است » بوده است ؟!!

13- اساس دین یگانه ی خدای یکتا ، که تمامی پیروان شرایع ؛ نوح ، ابراهیم ، موسی ، عیسی و محمد ( درود و سلام خدا بر همه ی آنان ) و تمامی کتب آسمانی آن ها ( صحیفه ی نوح ، صحف ابراهیم ، اوستا ، تورات ، زبور داود ، انجیل و قرآن ) به آن فرا خوانده و می خوانند ، چیزی جز ؛ « ایمان به خدا ، ایمان به آخرت ( پندار نیک ) و عمل صالح ( گفتار و کردار نیک ) » نبوده و نیست .

این سخنی است که به فراوانی در قرآن کریم آمده است . در یکی از این آیات آمده است که ؛ « إِنَّ الَّذينَ آمَنُوا وَ الَّذينَ هادُوا وَ الصَّابِئُونَ وَ النَّصارى‏ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ عَمِلَ صالِحاً فَلا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ = کسانی که ایمان آورده اند ( پیروان شریعت محمدی ) و یهودیان و صابئیان ( معروف به ؛ ستاره پرستان ) و مسیحیان ، هرکس که به خدا و آخرت ایمان آورده باشد و رفتار نیک داشته باشد ، هیچ خوفی برآنان نیست و هیچ اندوهی نخواهند داشت » ( مائدة / 69 ) .

همین عبارات ( با اندکی تفاوت ) در « آیه ی 62 سوره ی بقرة » نیز تکرار شده است ( إِنَّ الَّذينَ آمَنُوا وَ الَّذينَ هادُوا وَ النَّصارى‏ وَ الصَّابِئينَ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ عَمِلَ صالِحاً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ ) .

بنا بر این ، دین خدای یکتا « دینی یگانه » و مبتنی بر دو اصل نظری ( ایمان به خدا و آخرت ) و یک اصل عملی ( عمل صالح ) است . تمامی کسانی که به این سه اصل ، خود را ملتزم می شمارند ، متدین به « یک دین » اند ، هرچند به شرایع گوناگون ، وابسته باشند .    

شرایع گوناگون ، در پی معرفی راهکارهای نظری و عملی برای رسیدن به « اهداف دین یگانه ی خدای یکتا » بوده و هستند .

14- در آیه ی 48 سوره ی مائدة و پس از دستور به یهودیان که باید به تورات عمل کنند و مسیحیان که باید به انجیل عمل کنند و دستور به پیروان شریعت محمدی (ص) که باید به قرآن عمل کنند ، رسما تصریح می کند که ؛ « برای هرکدام از شما شریعت و راه آشکاری را قرار دادیم ، و اگر خدا می خواست ، همه ی شما را گروهی هماهنگ و یگانه قرار می داد ، لیکن چنین نکرد تا شما را بیازماید در باره ی دستوراتی که به شما داده است ، پس همه ی شما در مسابقه بسوی کارهای نیک از یکدیگر سبقت گیرید ، بازگشت همه ی شما بسوی خدا است ، پس در آن هنگام شما را با خبر خواهد ساخت نسبت به آنچه در آن اختلاف داشتید = لكلّ جعلنا منكم شرعة و منهاجا و لو شاء الله لجعلكم أمّة واحدة و لكن ليبلوكم في ما آتاكم فاستبقوا الخيرات إلى الله مرجعكم جميعا فينبّئكم بما كنتم فيه تختلفون » .

تصریح به اینکه ؛ « خداوند خود اراده نکرده است که همه ی گروه های انسانی پیرو شرایع الهی ، باهم یگانه شوند و این اختلاف را خود پسندیده است و برای هرگروهی ، شریعت و راه خاصی را در نظر گرفته است » البته منافاتی با « وحدت دین الهی » ( که در زبان عربی و قرآن از آن با نام « اسلام » یاد می شود ) ندارد ، چرا که « دین یگانه » با « گوناگونی شرایع » منافاتی ندارد . شریعت ها ، راه هایی برای رسیدن به اهداف « دین یگانه » اند . مگر از نظر منطقی ، امتناعی دارد که « مقصد یگانه » از « راه های متعدد » قابل دسترسی باشد ؟!!

آنچه در قرآن کریم آمده است که ؛ « إن الدّین عند الله الإسلام = همانا دین در نزد خدا ، اسلام است » ( آل عمران / 19 ) و یا « فمن یبتغ غیر الإسلام دینا فلن یقبل منه = کسی که جز اسلام را به عنوان دین خود بپذیرد ، از او پذیرفته نمی شود » ( آل عمران / 85 ) به اقرار خود قرآن ، مفهوم آن مرادف با عنوان اختصاصی « شریعت محمدی (ص) » نیست ، گرچه این شریعت ، مصداق کاملی از آن است .

وقتی در قرآن کریم ، به نقل از حضرت ابراهیم (ع) می خوانیم که ؛ « وَ وَصَّى بِها إِبْراهيمُ بَنيهِ وَ يَعْقُوبُ يا بَنِيَّ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفى‏ لَكُمُ الدِّينَ فَلا تَمُوتُنَّ إِلاَّ وَ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ = توصیه کرد ابراهیم به فرزندان خویش و نوه اش یعقوب که ؛ ای فرزندان من ، خداوند برای شما این دین را برگزید ، پس نمیرید مگر آنکه مسلمان باشید » ( البقرة :  132) و بدون فاصله از یعقوب ( اسرائیل ) و فرزندانش ( بنی اسرائیل ) نقل می کند که ؛ « أَمْ كُنْتُمْ شُهَداءَ إِذْ حَضَرَ يَعْقُوبَ الْمَوْتُ إِذْ قالَ لِبَنيهِ ما تَعْبُدُونَ مِنْ بَعْدي قالُوا نَعْبُدُ إِلهَكَ وَ إِلهَ آبائِكَ إِبْراهيمَ وَ إِسْماعيلَ وَ إِسْحاقَ إِلهاً واحِداً وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ = آیا شما حضور داشتید و شاهد بودید که یعقوب در هنگامه ی مرگ خویش از فرزندانش پرسید : چه چیزی را پس از مرگ من می پرستید ؟ و آنان گفتند : خدای تو و پدران تو ؛ ابراهیم و اسماعیل و اسحاق را می پرستیم ، خدایی یگانه و ما به او تسلیم شده ایم و مسلمانیم » ( البقرة : 133 ) آیا هیچکس تصور می کند که مقصود آنان از « مسلمانی » پیروی از شریعت محمدی (ص) باشد که هزار و چند صد سال بعد پدیدار می شود ؟!!

همین عنوان در باره ی ؛ « نوح ، لوط ، موسی ، عیسی ، حواریون ، سلیمان ، بلقیس ، فرعون و ... » آمده است که با عبارات « اسلمت = اسلام آوردم یا تسلیم حق شدم » یا « انا من المسلمین = من از مسلمانانم » یا « توفنی مسلما = مرا مسلمان بمیران » و ... از آن ها یاد شده است ( نگاه کنید به ؛ آل‏عمران :  52 . المائدة :  111 . يونس :  84 و 90 . يوسف :  101 . النمل :  44 . الذاريات :  36 . و ... ) .

در دو آیه ی قرآن ، با صراحت آمده است که « ما كانَ إِبْراهيمُ يَهُودِيًّا وَ لا نَصْرانِيًّا وَ لكِنْ كانَ حَنيفاً مُسْلِماً وَ ما كانَ مِنَ الْمُشْرِكينَ = ابراهیم ، نه یهودی بود و نه مسیحی ، ولیکن بدون انحراف از نسخه ی فطری دین خدا و مسلمان بود و از مشرکان نبود » ( آل‏عمران : 67 ) . در حقیقت ، وقتی ابراهیم یهودی می شود که از شریعت موسی (ع) پیروی کند و حال آنکه چنین امری محال است ، چرا که او قرن ها قبل از موسی از دنیا رفته است و به طریق اولی نمی توانست مسیحی شمرده شود و قطعا نمی توانست تابع شریعت محمدی (ص) شمرده شود . ولی با تمامی این مسائل ، او را « حنیفا مسلما » می شمارد . این به آن خاطر است که « اسلام » نام « دین یگانه » ای بوده است که تمامی پیامبران خدا از ابتدای خلقت تا انتها ، به آن دعوت می کرده اند و به همین جهت ، گاه خدای رحمان آنان را « مسلمان » خوانده است و گاه از قول آنان آمده است که « مسلمان » اند .

در آیه ی دیگر می گوید ؛ « وَ ما جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ مِلَّةَ أَبيكُمْ إِبْراهيمَ هُوَ سَمَّاكُمُ الْمُسْلِمينَ مِنْ قَبْلُ = خداوند برای شما در دین ، بیچارگی قرار نداده است ، این آئین پدر شما ابراهیم است ، او شما را مسلمان نامیده است ، قبل از آنکه این شریعت آمده باشد » (حج / 78 ) .

تصریح به اینکه ابراهیم (ع) پیروان آئین خویش را « مسلمان » نامیده است و آگاهی قبلی از این نکته  که « همه ی شرایع پس از او تابع شریعت ابراهیم بوده اند » و محمد مصطفی (ص) با دستور قرآنی ؛ « اتّبع ملّة ابراهیم حنیفا = از آئین ابراهیم ، که منطبق بر فطرت بشری است و انحرافی از آن ندارد ، پیروی کن » ( نحل / 123 ) نیز موظف به پیروی از او بوده است ، روشن می کند که ؛ « از نظر قرآن ، تمامی پیروان شرایع الهی ، حقیقتا مسلمان شمرده می شوند » هرچند نام خود را « یهودی ، زرتشتی ، صابئی ، بودایی ، مسیحی ، یا چیز دیگری » بگذارند .

به همین خاطر است که معتقدم ؛ « بین " دین و شریعت " باید تفکیک کرد » هرچند در برخی متون ، با تسامح ، از عنوان « دین » به جای « شریعت » بهره گرفته شده است .   

گرچه امروزه نام « مسلمان و اسلام » در انحصار « پیروان شریعت محمدی » قرار گرفته است و از نظر اجتماعی ، اختصاص به آنان یافته است ، ولی در « اصطلاح قرآنی » ( و برخی روایات ) این عناوین ، کاربردی عمومی دارند و شامل تمامی پیروان حقیقی شرایع الهی می شوند .

  

15- برآیند این بررسی ، چیزی جز اثبات « اعتبار نسبی کتب مقدس غیر قرآن » نیست . پیروان شرایع یادشده ، تا هنگامی که « برتری شریعت محمدی (ص) و کاملتر بودن آن از سایر شرایع » ( آنگونه که ما مسلمانان به آن معتقدیم ) به لحاظ علمی برای شان ثابت نشده باشد ، ملزم به رویکردهای عقلانی شرایع خویش و تبعیت از کتب آسمانی خویش اند و اگر بدون دلیل قانع کننده ، به آن ها ملتزم نمانند ، مسیر انحطاط را پیموده اند .

در انتهای این پاسخ نسبتا مفصل ، ضمن سپاس از یگانه ی هستی بخش ، بخاطر نعمت درک تعالیم شریعت رحمانی و عقلانی محمدی (ص) ، از خدای رحمان می خواهم که پیروان تمامی شریعت های الهی را در پیمودن مسیر « رویکردهای عقلانی و رحمانی » شرایع خویش ، توفیق دهد و همه ی آنان را که در حقیقت ، پیرو « دین یگانه ی خدای یکتا » هستند ، به « روح یگانه ی شرایع آسمانی » رهنمون شود ، شاید از پی قرون و اعصار ، صلح و صلاح و صفا و صمیمیت ، جایگزین جنگ و جدل و جهل شود و چهره ی زندگی دینداران ، زیباتر و پربارتر از زندگی کسانی گردد که « جمال جمیل خدای رحمان » را نمی بینند و از ارتباط با او محروم مانده اند . آنگاه می توان به انتظار نشست تا دیگران نیز به جمع دینداران بپیوندند ( بسم الله الرّحمن الرّحیم . اذا جاء نصر الله و الفتح ، و رأیت النّاس یدخلون فی دین الله افواجا ، فسبّح بحمد ربّک و استغفره إنّه کان توّابا ) .  

درود بر شما و خدا نگهدارتان .

احمد قابل ......................... 12 اردیبهشت 1386 ............................ فریمان