بازبيني نقل با معيار عقل
خلاصه ي مقاله
به نام خدا
« نقد و باز انديشي گفتمان ديني » نياز مند تلاش هاي علمي و فرهنگي است . تأثير اين تلاش ها به چند « شرط لازم » وابسته است ؛
يكم ؛ شناخت توان درك مخاطبان .
دوم ؛ دانش لازم براي بررسي رويكرد هاي شريعت در امور مربوط به جهات گوناگون زندگي بشر .
سوم ؛ تفكيك بين « متون معتبر اوليه » ( قران و سنت معتبره ) و متون ثانويه ( برداشت هاي عالمان ديني ) .
چهارم ؛ شجاعت آشكار گويي يافته هاي علمي .
پنجم ؛ حفظ ادب و اخلاق انساني در نقد افراد و افكار .
اما سخن اصلي در اين گفتار ، مربوط به « باز بيني نقل با معيار عقل » است . كاري كه بدون توجه به آن ، نه « نقد علمي » تحقق مي يابد و نه « شروط لازم » تأمين مي گردد .
شريعت هاي مختلف الهي ( موسي ، عيسي و محمد ) كه معمولا به عنوان « اديان گوناگون » معرفي مي شوند ( و صحيح آن است كه « شرايع گوناگون » ناميده شوند ) داراي متون مقدسي اند كه رويكرد پيروان آن ها را بر اساس فهم آنان رقم مي زند .
مي توان گفت كه چندگانگي رويكرد هاي پيروان هريك از اين شريعت ها ، نشانگر اتفاقاتي در باره ي متون مقدس است كه برخي از مهمترين آن ها عبارتند از ؛
1- نگاه هاي متفاوت به اين متون و قرائت هاي گوناگون از يك متن .
2- سره و ناسره كردن بخش هايي از متون و ناديده يا ديده گرفتن برخي ديگر .
3- آگاهي يا نا آگاهي نسبت به تحريفاتي كه در برخي متون مقدس هر شريعت پديدار شده است ورويكرد هاي مبتني بر آن .
در شريعت محمدي (ص) نيز گوناگوني رويكردهاي ناشي از اتفاقات يادشده ، آشكار است . هريك از ديدگاهي با متون « قرآن و سنت » ارتباط پيداكرده است و نتيجه ي آن « اختلافات بي شمار پيروان شريعت و حتي پيروان هريك از مذاهب مختلف با ديگري » است .
به گمان من ، پيدا كردن رويكردي نزديك به رويكرد صاحب شريعت (ص) در سايه ي « باز بيني نقل با معيار عقل » و داوري در مورد رويكردهاي پيشينيان با توجه به رعايت « شروط لازم » در هر زمان و « معيار عقل بشري » در هر زمان ، ممكن خواهد بود . در اين مسير به چند امر اساسي توجه مي شود ؛
الف ) بازخواني متون برگزيده ي رايج بين عالمان ديني ، مبتني بر عقلانيت جمعي بشر امروز و يافته هاي علمي و رايج كنوني .
ب ) بازبيني متون مغفول يا ناديده گرفته شده از طرف پيشينيان ( كه مي تواند ناشي از عدم سازگاري با دانش زمان هاي پيشين باشد ) با معيار عقل و پذيرش مواردي كه با رويكرد دانش جديد ، هماهنگ اند .
پ ) نگاه مجموعه اي به « مجموعه ي متون معتبر اوليه » و پرهيز از التزام به رويكردهاي متضاد يا متناقض .
تلاش هاي علمي و فرهنگي بسياري براي رسيدن به حقيقت شريعت ( يا دين ) لازم است كه « نقد و بازانديشي گفتمان ديني » قدمي استوار در راه رسيدن به آن مقصد است .
احمد قابل ............................ 12 / 10 / 1384 .................................. مشهد
خلاصه ی اين مقاله را ، برای همايش ‹ نقد و باز اتديشی گفتمان دينی ›
كه در سالگرد مرحوم مهندس بازرگان ، در تهران برگزار شد ، فرستادم و
اكنون كه متن مقاله را ارسال كرده ام ، متن آن ها را برای مطالعه و نقد و
نظر دوستان ، منتشر می كنم . اينك خلاصه ی مقاله را از نظر بگذرانيد و
بزودی ، متن مقاله در اختيار دوستان قرار خواهد گرفت ( ان شاء الله )
ارسال: 7 فروردین 85
پستها
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر