زمان برگزاری نمازهای پنج گانه
به نام خدا
در پاسخ به پرسش هاي متعدد ، در مورد « اوقات نمازهاي واجب يوميه » و رويکرد فقهاي شيعه ، به اطلاع مي رسانم ؛
۱- بر اساس روايات معتبره ، جز در مواردي معدود ، پيامبر گرامي اسلام (ص) نمازهاي پنج گانه را در پنج نوبت مجزا اقامه مي کرد . ائمه ي هدي (ع) نيز به همين سنت رسول الله (ص)، عمل مي کردند . هيچ روايت معتبر شيعي ، خلاف اين مطلب را گزارش نکرده است . اين شيوه ي برگزاري نماز ، تا پايان عصر حضور ائمه ي شيعه ، از سوي اصحاب آنان مراعات مي شد .
۲- در برابر کساني که جمع بين دو نماز « ظهر و عصر » يا « مغرب و عشاء » را مطلقا جايز نمي دانستند و قائل به بطلان نماز آناني بودند که نمازهاي ياد شده را باهم مي خواندند ، روايات معتبره اي در متون روايي معتبر اهل سنت و از ائمه ي هدي (ع) نقل شده است که « جواز جمع بين نمازهاي ياد شده » را يادآوري مي کنند .
البته عمده ي اين روايات ، مربوط به « نماز در سفر يا در روز جمعه » يا به هنگام « اضطرار » است ، ولي در متون روايي شيعه ، انواع مختلفي از روايات وجود دارند که فقهاي شيعه ، مبتني بر آن ها ، به « جواز مطلق » فتوي داده اند .
روايات معتبره اي وجود دارند که « پيامبر خدا (ص) اين کار را انجام داده است » و در ادامه ، عبارت « من غير علة » بکار رفته است . برداشت فقهاي شيعه از اين عبارت ، اين بوده ايت که « بدون علت مشخص و اضطرار » اين کار صورت پذيرفته است هرچند احتمال دارد که مقصود اين باشد که « بدون بيماري » به اين کار اقدام کرده است . اگر مقصود از « علة » در اين عبارت « بيماري » باشد ، نمي توان از آن « جواز مطلق جمع بين نماز ها » را برداشت کرد . البته اگر مقصود « علت » به مفهوم « علت و معلول » باشد ( که ظاهرا برداشت رايج همين است ) مي توان « جواز مطلق » را برداشت کرد . هرچند اين برداشت ، با توجه به معني و مفهوم حقيقي علت ، باطل است ، چرا که « هيچ کار حکيمان بدون علت نيست » . نهايتا مي توان چنين برداشت کرد که « علت آشکاري از نوع اضطرار و بيماري و سفر ، وجود نداشته است »
دسته اي ديگر از روايات ، با عبارت « هردو وقت داخل شده است » صريحا در مورد وقت نماز هاي ظهر و عصر و يا مغرب و عشاء اظهار نظر کرده اند . اين روايات نيز معتبره اند و فقهاي شيعه بر اساس آن ها به « جواز مطلق » فتوي داده اند .
۳- به گمان من ، وجه جمع بين روايات ياد شده « عدم بطلان جمع بين نماز هاي يوميه » در شرايط اضطراري و در برخي حالات خاص ( شبه اضطراري ) است . مقصود از « حالت شبه اضطراري » شرايطي است که همچون ؛ خستگي روحي يا جسمي ، امکان عدم حضور قلب ، احتمال فوت وقت نماز ، احتمال از دست رفتن فرصت نسبت به امور مورد نياز آدمي از نظر جسمي يا روحي و امثال اين ها است . بنا بر اين ، در شرايط عادي ، جمع بين نماز هاي يوميه مطلوب شريعت محمدي (ص) نيست و اصطلاحا « مکروه » است و اگر نشانگر « استخفاف نماز » باشد ، جايز نيست
۴- ترديدي در « استحباب مؤکد خواندن نماز هاي پنجگانه در پنج وقت » بين فقهاي شيعه وجود ندارد . اگر اين کار عملي نمي شود ، ناشي از توهماتي است که براي آنان و پيروان ايشان پديد آمده است که اساسا هيچ ريشه ي علمي و فقهي ندارد بلکه مربوط به گرايش هاي فرهنگي اجتماعي است البته در پديد آمدن فرهنگ ياد شده ، فقهاي شيعه نيز نقش داشته و دارند .
۵- تاريخ دقيق شروع اين رويکرد اجتماعي ، خصوصا در نمازهاي جماعت شيعه ( که هيچ دليل قانع کننده اي جز « تفرقه » بين شيعه و سني و تمايز آشکار آنان در مقام عمل ، نداشته و ندارد ) روشن نيست ولي دلايل اطمينان آوري وجود دارد که اين رويکرد ، در عصر حضور ائمه ي هدي (ع) بين شيعيان رواج نداشته و بعد ها پديدار شده است .
۶- در بين علماي معاصر شيعه ، افرادي بوده اند که نمازهاي ياد شده را همچون علماي اهل سنت ، در پنج وقت اقامه کرده اند . مثلا در مسجد امام حسن عسکري (ع) در قم ، تا همين سال هاي اخير ، مرحوم « فيض » به اين روش اقامه ي جماعت مي کرد و مورد احترام و استقبال مردم هم قرار گرفته بود .
بهانه جويي هايي که در مورد « عدم استقبال مردم و احساس مزاحمت » ديده مي شود ، با رويکرد ساير مسلمانان در مجامع اهل سنت ( که اکثريت ۹۰ در صدي مسلمانان را تشکيل مي دهند ) و استقبال آنان ، نقض مي شود .
۷- با توجه به انگيزه ي سياسي « تفرقه » و حرمت اکيده ي آن ( به نص قرآن ) و وجوب و لزوم « وحدت » بر اساس آيه ي کريمه ي « و اعتصموا بحبل الله جميعا و لا تفرقوا » ، اقامه ي جماعت به شيوه اي که اهل سنت به آن مي پردازند ، عقلا لازم است .
اما در مورد نماز هاي فردي ، بدون آنکه به رويکرد « تحريم و بطلان باهم خواندن نماز » دچار شويم ، ضرورت دارد که همه ي ما نمازهاي فردي خود را نيز در پنج وقت اقامه کنيم تا اندک اندک به وضعيت طبيعي آن ( که در عصر حضور ائمه ي هدي (ع) ديده مي شد ) برگرديم .
با آرزوي توفيق و سلامت و سعادت و سرور براي همه .
احمد قابل ..................... ۱ آذر ۱۳۸۴ ..................... مشهد
در پاسخ به پرسش هاي متعدد ، در مورد « اوقات نمازهاي واجب يوميه » و رويکرد فقهاي شيعه ، به اطلاع مي رسانم ؛
۱- بر اساس روايات معتبره ، جز در مواردي معدود ، پيامبر گرامي اسلام (ص) نمازهاي پنج گانه را در پنج نوبت مجزا اقامه مي کرد . ائمه ي هدي (ع) نيز به همين سنت رسول الله (ص)، عمل مي کردند . هيچ روايت معتبر شيعي ، خلاف اين مطلب را گزارش نکرده است . اين شيوه ي برگزاري نماز ، تا پايان عصر حضور ائمه ي شيعه ، از سوي اصحاب آنان مراعات مي شد .
۲- در برابر کساني که جمع بين دو نماز « ظهر و عصر » يا « مغرب و عشاء » را مطلقا جايز نمي دانستند و قائل به بطلان نماز آناني بودند که نمازهاي ياد شده را باهم مي خواندند ، روايات معتبره اي در متون روايي معتبر اهل سنت و از ائمه ي هدي (ع) نقل شده است که « جواز جمع بين نمازهاي ياد شده » را يادآوري مي کنند .
البته عمده ي اين روايات ، مربوط به « نماز در سفر يا در روز جمعه » يا به هنگام « اضطرار » است ، ولي در متون روايي شيعه ، انواع مختلفي از روايات وجود دارند که فقهاي شيعه ، مبتني بر آن ها ، به « جواز مطلق » فتوي داده اند .
روايات معتبره اي وجود دارند که « پيامبر خدا (ص) اين کار را انجام داده است » و در ادامه ، عبارت « من غير علة » بکار رفته است . برداشت فقهاي شيعه از اين عبارت ، اين بوده ايت که « بدون علت مشخص و اضطرار » اين کار صورت پذيرفته است هرچند احتمال دارد که مقصود اين باشد که « بدون بيماري » به اين کار اقدام کرده است . اگر مقصود از « علة » در اين عبارت « بيماري » باشد ، نمي توان از آن « جواز مطلق جمع بين نماز ها » را برداشت کرد . البته اگر مقصود « علت » به مفهوم « علت و معلول » باشد ( که ظاهرا برداشت رايج همين است ) مي توان « جواز مطلق » را برداشت کرد . هرچند اين برداشت ، با توجه به معني و مفهوم حقيقي علت ، باطل است ، چرا که « هيچ کار حکيمان بدون علت نيست » . نهايتا مي توان چنين برداشت کرد که « علت آشکاري از نوع اضطرار و بيماري و سفر ، وجود نداشته است »
دسته اي ديگر از روايات ، با عبارت « هردو وقت داخل شده است » صريحا در مورد وقت نماز هاي ظهر و عصر و يا مغرب و عشاء اظهار نظر کرده اند . اين روايات نيز معتبره اند و فقهاي شيعه بر اساس آن ها به « جواز مطلق » فتوي داده اند .
۳- به گمان من ، وجه جمع بين روايات ياد شده « عدم بطلان جمع بين نماز هاي يوميه » در شرايط اضطراري و در برخي حالات خاص ( شبه اضطراري ) است . مقصود از « حالت شبه اضطراري » شرايطي است که همچون ؛ خستگي روحي يا جسمي ، امکان عدم حضور قلب ، احتمال فوت وقت نماز ، احتمال از دست رفتن فرصت نسبت به امور مورد نياز آدمي از نظر جسمي يا روحي و امثال اين ها است . بنا بر اين ، در شرايط عادي ، جمع بين نماز هاي يوميه مطلوب شريعت محمدي (ص) نيست و اصطلاحا « مکروه » است و اگر نشانگر « استخفاف نماز » باشد ، جايز نيست
۴- ترديدي در « استحباب مؤکد خواندن نماز هاي پنجگانه در پنج وقت » بين فقهاي شيعه وجود ندارد . اگر اين کار عملي نمي شود ، ناشي از توهماتي است که براي آنان و پيروان ايشان پديد آمده است که اساسا هيچ ريشه ي علمي و فقهي ندارد بلکه مربوط به گرايش هاي فرهنگي اجتماعي است البته در پديد آمدن فرهنگ ياد شده ، فقهاي شيعه نيز نقش داشته و دارند .
۵- تاريخ دقيق شروع اين رويکرد اجتماعي ، خصوصا در نمازهاي جماعت شيعه ( که هيچ دليل قانع کننده اي جز « تفرقه » بين شيعه و سني و تمايز آشکار آنان در مقام عمل ، نداشته و ندارد ) روشن نيست ولي دلايل اطمينان آوري وجود دارد که اين رويکرد ، در عصر حضور ائمه ي هدي (ع) بين شيعيان رواج نداشته و بعد ها پديدار شده است .
۶- در بين علماي معاصر شيعه ، افرادي بوده اند که نمازهاي ياد شده را همچون علماي اهل سنت ، در پنج وقت اقامه کرده اند . مثلا در مسجد امام حسن عسکري (ع) در قم ، تا همين سال هاي اخير ، مرحوم « فيض » به اين روش اقامه ي جماعت مي کرد و مورد احترام و استقبال مردم هم قرار گرفته بود .
بهانه جويي هايي که در مورد « عدم استقبال مردم و احساس مزاحمت » ديده مي شود ، با رويکرد ساير مسلمانان در مجامع اهل سنت ( که اکثريت ۹۰ در صدي مسلمانان را تشکيل مي دهند ) و استقبال آنان ، نقض مي شود .
۷- با توجه به انگيزه ي سياسي « تفرقه » و حرمت اکيده ي آن ( به نص قرآن ) و وجوب و لزوم « وحدت » بر اساس آيه ي کريمه ي « و اعتصموا بحبل الله جميعا و لا تفرقوا » ، اقامه ي جماعت به شيوه اي که اهل سنت به آن مي پردازند ، عقلا لازم است .
اما در مورد نماز هاي فردي ، بدون آنکه به رويکرد « تحريم و بطلان باهم خواندن نماز » دچار شويم ، ضرورت دارد که همه ي ما نمازهاي فردي خود را نيز در پنج وقت اقامه کنيم تا اندک اندک به وضعيت طبيعي آن ( که در عصر حضور ائمه ي هدي (ع) ديده مي شد ) برگرديم .
با آرزوي توفيق و سلامت و سعادت و سرور براي همه .
احمد قابل ..................... ۱ آذر ۱۳۸۴ ..................... مشهد
پستها
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر