پاسخ به چند پرسش

به نام خدا

خانم ...،سلام بر شما.

  با توجه به ضعف من در فهم زبان انگلیسی،برداشتم از نامه و پرسش های شما به قرار زیر بود؛

1- درجایی که مکان یا زمان مناسب برای خواندن نماز وجود ندارد و شرایط اجتماعی به گونه ای است که نمی توان به اقامه ی نماز پرداخت(مثل درون هواپیما یا درون دانشگاهی که تمام وقت نماز را به ساعات درسی اختصاص داده اند ومکان وزمان لازم را دراختیار افراد قرار نمی دهند) آیا می توان نماز را به تأخیر انداخت وپس از وقت اعلام شده ،قضای آن را بجا آورد ؟

2- آیا درمواردی که گرفتن وضو،غسل و تیمم ممکن نیست،می توان بدون آنهابه خواندن نماز پرداخت؟

3- آیا سخت گیری های فعلی دراحکام فقهی واصرار براقامه ی نماز با تمامی شرایط و اعلام عدم پذیرش آن درصورت فقدان برخی شرایط( که در موارد گوناگونی امکان تأمین آن میسر نیست) سبب دلزدگی وترک نماز از سوی برخی افراد نمی شود ؟آیا بهتر نیست که به گونه ای اظهار نظر شود که درهمه ی شرایط، نماز خوانده شود و پذیرش نماز کسانی که با اعتقاد قلبی به خدا وبخاطر ناممکن بودن ایجاد برخی شرایط، نمازی ناقص خوانده اند،ممکن شمرده شود؟

  اگر این برداشت درستی از بیان شما باشد، پاسخ پرسش های یادشده به قرار زیر است؛

1- وظیفه ی اولیه ی هر مسلمان،تهیه ی شرایط لازم برای برگزاری کامل نماز است.اگر این شرایط به دلایلی ناممکن گردد،وظیفه ی دیگری جایگزین آن می شود که « تأمین شرایط ،درحد امکان نمازگزار» را مطالبه می کند.ملاک ممکن وناممکن، نظر عرف جامعه است.اگر صرف احتمال نباشد وواقعا امکان برگزاری نماز در« مکانی غیرآلوده » از دانشگاه یاهواپیما وجود نداشته باشد،باید نمازرا به همان صورتی که روی صندلی نشسته است در زمان اعلام شده بخواند . قرائت حمد و سوره که مشکلی ندارد و برای رکوع و سجود ، با ایما ء و اشاره  (مثلا بستن یا باز کردن پلک چشم )آن ها را بجا آورد.

  البته تمامی این وظایف درصورتی است که امکان « جایگزین » برای حضور درجایی که با این موانع روبرو می شویم وجود نداشته باشد. یعنی دانشگاهی برای تحصیل مانباشد که این موانع را نداشته باشد و یا چاره ای جز سفر باهواپیما آنهم دروقت نماز نداشته باشیم.بدیهی است که اگر امکان جایگزین وجود داشته باشد، باید از آن طریق اقدام شود.

2- درمورد نماز ،درصورت عدم امکان وضو،غسل وتیمم،اختلاف نظر علمی وجود دارد که دراین صورت چه باید کرد.برخی از فقهای شیعه معتقدند که دراین صورت باید نماز را تا زمان تأمین یکی از آنها به تأخیر انداخت. گروهی دیگر معتقدند که باید دراین حالت نیز نماز خوانده شود.به گمان من،نماز را باید  درهمه حال بخوانیم واحتیاجی به تأخیر و قضاء ندارد.

3- سخت گیری دراحکام شرعی،ناشی از غلبه ی روح « احتیاط » براظهار نظر فقهای گرامی اسلام است. یعنی دغدغه ی بیش ازحد« مراعات حقوق الهی» درموارد گوناگونی منجربه« عدم مراعات حقوق انسانی» شده است،درصورتی که از مجموعه ی متون دینی چنین برمی آید که « رعایت حقوق انسان،تنها راه تأمین ورعایت حقوق خداوندی است».البته نباید دراحکام عبادی (نماز،روزه وحج)وتهیه ی بستر مناسب برای آنها،سهل انگاری وبی توجهی صورت گیرد وباید تلاش لازم برای تأمین آن ازسوی انسان صورت گیرد.مطمئنا خدای سبحان،رفتار آدمیان را مبتنی بر نیت ها وباورهاشان ارزیابی می کند وارزش هر رفتاری درگرو جهت گیری درونی کنشگر آن خواهد بود ولی دقت درانجام دستورات عبادی خدای رحمان،نشانگر نیت پاک آدمی درپذیرش فرمان خدای بزرگ است.

  امیدوارم درهمه حال،بنده ی خوب خدای مهربان باشیم ودین وشریعت را آنچنان که جذاب ودل انگیز بود، دریابیم تادل درگرو آن نهیم وسعادت دنیا وآخرتمان را تأمین کنیم.

درصورت نياز به تماس،با آدرس( aghabel@hotmail.com)مکاتبه کنيد.

  شاد وموفق وپیروز باشید.

احمدقابل...........................تاجیکستان.........................13/10/1383.........................3/1/2005